Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. – Odpowiedzialność wobec wierzycieli
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są obecnie bardzo popularną formą prowadzenia działalności. Jedną z powszechnie podkreślanych jej zalet jest ograniczona odpowiedzialność zarządu, na którą wskazuje już sama nazwa tej formy prawnej. Dzisiaj rozpoczynam cykl o tym, jak w szerszym świetle wygląda odpowiedzialność członków zarządu, zaznaczając już na wstępie, że ograniczenie odpowiedzialności nie oznacza jej całkowitego wyłączenia.
Część I – Odpowiedzialność wobec wierzycieli
Członkowie zarządu mogą odpowiadać za zobowiązania spółki. Podstawą tej odpowiedzialności jest art. 299 kodeksu spółek handlowych.
Aby wierzyciel mógł pociągnąć członka zarządu do odpowiedzialności, musi jednak wykazać, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. Musi zatem przedstawić dowód na to, że spółka nie jest w stanie spełnić zobowiązania. Przykładowymi dowodami na to mogą być:
- postanowienie komornika o umorzeniu postępowania ze względu na bezskuteczność postępowania egzekucyjnego,
- postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego samego powodu,
- stwierdzenie, że egzekucja na podstawie kodeksu postępowania cywilnego lub ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie dała rezultatu,
- inne dowody wskazujące na to, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie wierzytelności przysługującej osobie dochodzącej roszczenia (sprawozdanie finansowe, wykaz majątku spółki sporządzony na podstawie 913 k.p.c. lub w innym trybie),
- odpis pełny z rejestru przedsiębiorców KRS wskazujący, że spółka utraciła byt prawny i została wykreślona z rejestru.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że odpowiedzialnością wobec wierzyciela będą objęci wszyscy członkowie zarządu, którzy pełnili funkcję w okresie od powstania zobowiązania do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Członkowie zarządu, którzy pełnili funkcję wcześniej lub później nie będą objęci odpowiedzialnością. Wierzytelność w tym czasie nie musi być wymagalna, a zatem liczy się moment powstania zobowiązania (np. podpisania umowy), a nie dzień wymagalności płatności.
Zwolnienie z odpowiedzialności
Członek zarządu może się jednak uwolnić od tej odpowiedzialności. Należy jednak pamiętać, że uwolnienie od odpowiedzialności jest objęte ciężarem dowodowym członka zarządu, a nie wierzyciela. Wierzyciel może wytoczyć powództwo przeciwko wszystkim członkom zarządu, a to ich zadaniem jest wykazanie, że spełniają przesłanki zwalniające ich z odpowiedzialności. Członek zarządu może bronić się tym, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości,
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
- pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody.
O tym, kiedy należy ogłosić upadłość, pisałem już w artykule: Niewypłacalność przedsiębiorcy
Zamiast ogłaszania upadłości możliwe jest też powoływanie się przez członka zarządu na wydanie w tym samym czasie postanowienia sądu:
- o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
- o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości
Należy pamiętać, że ogłoszenie upadłości również wiąże się z pewnym wysiłkiem ze strony zarządu. Należy przygotować komplet dokumentów oraz zapewnić środki na przeprowadzenie postępowania upadłościowego. W razie zwrotu wniosku przyjmuje się, że do złożenia wniosku o otwarcie upadłości w ogóle nie doszło. Wielu członków zarządu bezskutecznie próbuje bronić się tym, że składali wniosek o ogłoszenie upadłości, który był następnie zwrócony. Najczęstszą przyczyną zwrotów jest brak środków na przeprowadzenie postępowania upadłościowego. Sąd obligatoryjnie na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. To zarząd ponosi odpowiedzialność za sytuację, w której spółka nie jest w stanie pokryć kosztów postępowania.
Zwolnienie z odpowiedzialności następuje niezależnie od tego, który z członków zarządu złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, a zatem zgłoszenie wniosku we właściwym terminie przez jednego z członków zarządu powoduje zwolnienie z odpowiedzialności wszystkich.
Charakter odpowiedzialności
Wątpliwości budzi charakter tej odpowiedzialności, a mianowicie, czy jest to odpowiedzialność gwarancyjna, czy odszkodowawcza. Odszkodowawczy charakter odpowiedzialności wiązałby się z niezgłoszeniem upadłości w wymaganym terminie i tym samym z uszczupleniem zaspokojenia wierzycieli w stosunku do sytuacji, gdyby taki wniosek został złożony w odpowiednim czasie.
Podsumowanie
Spółka z o.o. jest takim rodzajem spółki, w której całkowicie wyłączono wspólników z prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji. Wiąże się to tez z całkowitym wyłączeniem ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta została scedowana na zarząd, który prowadzi sprawy spółki i ponosi za to odpowiedzialność, chyba że skutecznie zwolni się z tej odpowiedzialności, dopełniając obowiązku ogłoszenia upadłości w wymaganym terminie.
W kolejnych częściach cyklu będę poruszał tematy związane z odpowiedzialnością członków zarządu spółki z o.o. w zakresie zobowiązań podatkowych, odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki oraz odpowiedzialności karnej, także już teraz zapraszam do czytania.